Quy luật lượng chất là gì? Quy luật lượng chất là quy luật thể hiện sự chuyển hóa từ sự thay đổi về lượng thành sự thay đổi về chất và ngược lại. Quy luật lượng chất cũng là một trong ba quy luật cơ bản trong phép biện chứng duy vật của triết học Mác – Lênin.
Nội dung quy luật lượng chất
Quy Luật Lượng Chất – Triết Học Mác-Lê Nin | Có Ví Dụ Dễ Hiểu
Lượng là gì?
Lượng là một phạm trù triết học được sử dụng để chỉ tính quy định có sẵn của sự vật hiện tượng về mặt số lượng, quy mô trình độ của sự vận động, phát triển và các thuộc tính khác cấu thành nên sự vật.
Điểm đặc trưng của lượng là sẽ được biểu thị dưới dạng con số hay các đại lượng chỉ kích thước ngắn hoặc dài, tổng số, trình độ hay quy mô. Tuy nhiên, đối với những trường hợp phức tạp hơn thì không thể diễn tả bằng các con số yêu cầu độ chính xác cao mà còn phải được nhận thức qua khả năng trừu tượng hóa.
Theo triết học Mác – Lênin thì lượng là cái vốn có khách quan bên trong của sự vật. Tất cả sự so sánh giữa chất và lượng chỉ mang tính chất tương đối chứ không phải tuyệt đối.
Chất là gì?
Chất là một phạm trù triết học thể hiện tính quy định khách quan vốn có sẵn của sự vật hiện tượng. Chất được xem là sự thống nhất hữu cơ của các thuộc tính khiến cho sự vật là chính nó chứ không phải là sự vật nào khác.
Qua đó có thể thấy rằng chất và thuộc tính không có sự đồng nhất với nhau. Mỗi sự vật hiện tượng đều có thể chứa đựng nhiều thuộc tính khác nhau nhưng các thuộc tính này không thể cùng tham gia vào việc quy định chất như nhau, chỉ có các thuộc tính cơ bản nhất mới có quyền tham gia quyết định bản chất của sự vật.
Chỉ khi nào các thuộc tính cơ bản có sự thay đổi thì chất của sự vật mới bắt đầu thay đổi theo. Điều này đồng nghĩa với việc chỉ khi các thuộc tính không cơ bản dù có sự thay đổi hay không thì cũng không khiến bản chất của sự vật biến đổi.
Các thuộc tính cũng giống chất của sự vật sẽ luôn có mối liên hệ cụ thể với nhau, do đó việc phân biệt này chỉ mang tính tương đối.
Ví dụ về quy luật lượng chất
Tốt nghiệp Trung học phổ thông và chuyển sang Đại học được xem là bước chuyển về chất. Ở bậc học phổ thông, học sinh tích lũy lượng kiến thức dần dần rồi vận dụng biến chúng thành chất để vượt qua kỳ thi Đại học. Còn với những bạn nào chưa tích lũy đủ lượng kiến thức cần thiết thì sẽ không vượt qua kỳ thi, phải mất thêm thời gian ôn luyện vào những năm sau hoặc hoàn toàn không thi nữa. Đây là ví dụ đơn giản nhất của quy luật lượng chất.
Mối quan hệ biện chứng giữa lượng và chất theo quy luật lượng – chất
Để hiểu rõ hơn về mối quan hệ biện chứng giữa chất và lượng ta cần nắm rõ định nghĩa về “độ”, “điểm nút” và “bước nhảy”.
Độ là gì?
Độ là một phạm trù triết học được sử dụng để chỉ sự thống nhất giữa chất và lượng. Độ chính là khoảng giới hạn mà trong đó sự thay đổi về lượng chưa dẫn đến sự thay đổi căn bản về chất của sự vật.
Bất kỳ sự vật, hiện tượng nào cũng đều tồn tại chất và lượng. Trong quá trình vận động và phát triển của sự vật. chất và lượng cũng hoạt động, có sự thay đổi và biến đổi nhất định. Sự thay đổi của chất và lượng không diễn ra một cách độc lập mà luôn có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.
Tuy nhiên, không phải bất kỳ sự thay đổi về lượng nào cũng dẫn đến sự thay đổi căn bản về chất của sự vật. Lượng của sự vật có thể được thay đổi trong một giới hạn nhất định nhưng không làm thay đổi những căn bản về chất của sự vật đó. Giới hạn này chính là “Độ”.
Điểm nút là gì?
Điểm nút là các điểm giới hạn mà tại đó sự thay đổi về lượng sẽ dẫn đến những sự thay đổi về chất của sự vật. Khi sự thay đổi về lượng đại tới điểm nút nhất định sẽ dẫn đến sự ra đời của một chất mới. Sự thống nhất giữa chất mới và lượng mới sẽ tạo nên một độ mới và điểm nút mới.
Bước nhảy là gì?
Bước nhảy là một phạm trù triết học được sử dụng để nói đến giai đoạn chuyển hóa về chất của sự vật bởi những thay đổi về lượng trước đó gây nên.
Trong lịch sử của triết học, bởi tuyệt đối hóa tính dần dần, tính tiệm tiến của sự thay đổi về lượng nên những nhà triết học siêu hình đã hoàn toàn phủ nhận sự tồn tại của “Bước nhảy”. Tuy nhiên, trong triết học Mác – Lenin cho rằng cần phải có “Bước nhảy” thì mới có thể giải thích sự vận động và phát triển của thực tế.
Có thể phân loại hình thức của bước nhảy như sau:
– Bước nhảy đột biến và bước nhảy dần dần: Sự phân chia này hoàn toàn dựa vào thời gian, tính chất về sự thay đổi của chất của sự vật.
+ Bước nhảy đột biến xuất hiện khi chất của sự vật bị biến đổi một cách nhanh chóng ở tất cả các bộ phận cơ bản cấu thành nên nó.
+ Bước nhảy dần dần xuất hiện khi hoạt động thay đổi về chất được tích lũy, diễn ra dần dần và lâu dài. Những nhân tố của chất mới dần thay thế cho những nhân tố của chất cũ.
– Bước nhảy toàn bộ và bước nhảy cục bộ: Cách phân chia này dựa vào sự xuất hiện của số lượng bước nhảy tại bộ phận cấu thành sự vật.
+ Bước nhảy toàn bộ: là bước nhảy làm thay đổi toàn bộ chất của tất cả các mặt, yếu tố, bộ phận cấu thành nên sự vật.
+ Bước nhảy cục bộ: là bước nhảy chỉ làm thay đổi một vài mặt, bộ phận,… cấu thành nên sự vật.
Ý nghĩa Quy luật lượng chất
Quy luật lượng chất hay quy luật chuyển hóa từ sự thay đổi về lượng thành sự thay đổi về chất và ngược lại sẽ giúp ta dễ dàng nhận thức được các phương thức vận động cũng như phát triển của sự vật, hiện tượng. Điều này đóng vai trò quan trọng trong quá trình nhận thức cũng như hoạt động thực tiễn.
Phải nhận thức cả lượng và chất của sự vật để có tri thức đầy đủ nhất
Những nhận thức ban đầu của chúng ta về chất của các sự vật chỉ đầy đủ, đúng đắn và sâu sắc hơn khi tổng hợp tất cả các tri thức về sự thống nhất giữa lượng và chất của sự vật đó.
Để có thể nhận thức về sự vật, chúng ta cần nhận thức bên trong mối quan hệ tác động qua lại giữa các sự vật với nhau, cũng như giữa các mặt, thuộc tính của sự vật. Chỉ khi này, mặt lượng và chất của sự vật mới được thể hiện rõ nhất.
Các hoạt động thực tiễn được tổ chức dựa trên hiểu biết đúng đắn về lượng và chất
Chúng ta cần kịp thời chuyển đổi từ sự thay đổi về lượng thành sự thay đổi về chất, từ những sự thay đổi mang tính tiến hóa sang sự thay đổi mang tính cách mạng.
Để xây dựng nên các chiến lượng cũng như sách lược cách mạng, chúng ta cần xem xét sự tiến hóa và cách mạng trong các mối quan hệ biện chứng của chúng. Khi hiểu đúng đắn về mối quan hệ này, chúng ta sẽ có cái nhìn nghiêm khắc, đúng với chủ nghĩa xét lại, chủ nghĩa cải lương và chủ nghĩa tả khuynh.
Tổ chức các hoạt động thực tiễn cần dựa trên sự hiểu biết đúng đắn về vị trí, vai trò cũng như ý nghĩa sự thay đổi về lượng và sự thay đổi về chất trong quá trình phát triển của xã hội.
Kiên trì đổi mới trên từng lĩnh vực và tiến tới đổi mới toàn diện
Khi đã nắm rõ quy luật Lượng – Chất sẽ giúp bạn có được cái nhìn tổng quan, toàn diện cũng như xác định chính xác phương pháp và lộ trình thực hiện công cuộc đổi mới theo đúng định hướng Xã hội chủ nghĩa tại Việt Nam hiện nay.
Theo tính chất, phạm vi và ý nghĩa bao quát của quy luật Lượng – Chất thì đổi mới là một quá trình mang tính cách mạng. Chúng ta cần thực hiện đổi mới thành công lần lượt trên từng lĩnh vực của đời sống xã hội để tạo được bước nhảy về chất tại đó. Cùng sự thành công trên nhiều lĩnh vực, chúng ta sẽ có cơ sở thực thế để có thể đổi mới thành công và toàn diện đất nước Việt Nam. Thành công này đến khi ta tạo ra được bước nhảy về chất cho toàn bộ xã hội nói chung.
Các bước nhảy trong quá trình đổi mới ngày nay chính là kết quả của quá trình thay đổi về một lượng thích hợp. Do đó, bất kỳ sự nóng vội, ảo tưởng hay chủ quan nào đó đều có thể gây ra những tổn thất nhất định cho đất nước.